Τότε που η φαντασία ξεπέρασε την τετράγωνη λογική

O αγώνας της Βραζιλίας με την Ιταλία για το Κύπελλο Συνομοσπονδιών γίνεται ακριβώς στην επέτειο των 39 ετών από τον τελικό του Μουντιάλ στο Μεξικό. Eνας Ουαλλός συγγραφέας ακολούθησε τα ίχνη των ανθρώπων που με τη φανέλα των Βραζιλιάνων μάγεψαν στα γήπεδα του Μεξικού με την κατάκτηση του τελευταίου τροπαίου με την ονομασία «Ζιλ Ριμέ» το 1970.

Στη χώρα της σάμπας έχουν μια φράση που λέει «hoje vale tudo», δηλαδή «σήμερα όλα επιτρέπονται». Το χρησιμοποιούν στις γιορτές, στο καρναβάλι, σε κάθε πάρτι. Ολος εκείνος ο μήνας, κάτω από τον καυτό ήλιο του Μεξικού ήταν αυτό ακριβώς: Γιορτή! Ποτέ στο παρελθόν, αλλά ούτε και στο μέλλον ο κόσμος του ποδοσφαίρου δεν θα είχε ξανά την ευκαιρία να απολαύσει μία ενδεκάδα πάνω στο χορτάρι η οποία διασκέδαζε. Κάνοντας κέφι την μπάλα, κάνοντας πράγματα που μέχρι τότε υπήρχαν μόνο στα όνειρα.

Εκείνη η εθνική Βραζιλίας του 1970 αποκλήθηκε η πληρέστερη ομάδα όλων των εποχών. Τολμώ να διαφωνήσω και δεν είμαι ευτυχώς ο μόνος. Το έχουν κάνει ξένοι συνάδελφοι με μεγαλύτερες περγαμηνές και εμπειρία. Δεν ήταν πλήρης, διότι πολύ απλά είχε κενά. Για παράδειγμα, δεν διέθετε τερματοφύλακα κλάσης. Είχε ακόμα προβλήματα στο κέντρο της άμυνας. Ομως (και αυτό δίνει ακόμα μεγαλύτερη αξία στο επίτευγμά της) ήταν με διαφορά η καλύτερη εθνική ομάδα που παρουσιάστηκε ποτέ σε Παγκόσμιο Κύπελλο. Και η μοναδική που ήξερες πως θα κατακτούσε τον τίτλο, ακόμα και αν συνωμοτούσαν εναντίον της όλες οι δυνάμεις της φύσης. Το γιατί είναι δύσκολο να αναλυθεί σε μερικές γραμμές. Και ταυτόχρονα πολύ απλό. Γιατί είχε έξι-επτά αληθινούς σταρ, που έπαιζαν και για την ομάδα, αλλά γούσταραν και την μπάλα. Ηθελαν να διασκεδάσουν και όχι μόνο να νικήσουν.

Ο θρύλος λέει πως εκείνη την ομάδα τη δημιούργησε ο Ζοάο Σαλντάνια. Ενας αριστερών πεποιθήσεων σπίκερ ραδιοφώνου, που οι μεταδόσεις του προξενούσαν ρίγος. Του δόθηκε η ευκαιρία που κάθε οπαδός ονειρεύεται: να γίνει προπονητής της εθνικής. Είχε τη φήμη σκληρού και πολύ νευρικού και φαινόταν σε κάθε κίνησή του. Ηταν, όμως, και μπροστά σε ποδοσφαιρική σκέψη.

Πήρε τα καλύτερα ταλέντα που διέθετε η χώρα και κόντρα στο ρεύμα και τις λογικές που επιβάλλουν στην Ευρώπη να μην παίζουν μαζί πολλοί μπαλαδόροι, αυτός τα κατάφερε. Εμοιαζε καταδικασμένο εγχείρημα. Αυτό που απέδειξε το πείραμα του 1970 είναι πως η ανθρώπινη φαντασία ξεπερνά κατά πολύ την τετράγωνη λογική. Ο Πελέ, ο Ζέρσον, ο Τοστάο, ο Ζαϊρζίνιο, ο Ριβελίνο, ο Κλοντοάλντο και ο Πάουλο Σέζαρ ήταν ουσιαστικά «δεκάρια» στις ομάδες τους. Ο Σαλντάνια τους «πάντρεψε», δημιουργώντας το κορυφαίο συγκρότημα που ο κόσμος θα είχε την ευκαιρία και τη σπάνια τύχη να δει. Ηταν σαν να τετραγωνίζεις τον κύκλο. Κι όμως ήταν αληθινό αυτό που είδε ο κόσμος και όχι κύημα φαντασίας.

Πριν φτάσει η ομάδα στο Μεξικό και απολαύσει τo εκρηκτικότερο μείγμα που βγήκε ποτέ πάνω σε γήπεδο, η ομοσπονδία τον αντικατέστησε! Εχουν ακουστεί πολλά, που αφορoύν τις πεποιθήσεις του και τα αρνητικά σχόλιά του για την κυβέρνηση που –ως συνήθως στη Βραζιλία– ήταν προϊόν ακόμα ενός πραξικοπήματος. Πιθανόν τελικά, όπως γράφει ο Γκάρι Τζένκινς στο εξαιρετικό βιβλίο που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά με τίτλο «Η ομάδα των θαυμάτων» (σε επιμέλεια του Χρίστου Χαραλαμπόπουλου), η κόντρα του Σαλντάνια με τον Πελέ και η επιμονή του να αγνοεί τον πρόεδρο της ομοσπονδίας κάνοντας του κεφαλιού του να ήταν η αληθινή αιτία της αποπομπής!

Ως σωτήρας στη θέση του ήρθε ο Μάριο Ζαγκάλο. Μπακ της ομάδας που κατέκτησε το Μουντιάλ στη Σουηδία το 1958 και στη Χιλή το 1962, αποτελούσε την προσωποποίηση της ηρεμίας! Εμελλε το όνομά του να γραφτεί στην ιστορία ως ο πρώτος παίκτης που θα επιτύγχανε και ως προπονητής να κατακτήσει τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή, κάτι που μόνο ο Φραντς Μπεκενμπάουερ θα ισοφάριζε στο μέλλον.

Το ποιος θα ήταν ο προπονητής, όμως, είχε τη λιγότερη σημασία σε εκείνη την υπερομάδα. Οποιος και να ήταν στον πάγκο, έχω την εντύπωση πως το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο. Το 4-1 με τους Ιταλούς ήταν μία από τις παραστάσεις που αξίζεις να διηγείσαι ότι την έζησες. Ομολογώ πως μόνο σε βίντεο έχω δει αυτό το ματς, αλλά το θεωρώ ανώτερο του περιβόητου «ματς του αιώνα», του ημιτελικού εκείνης της διοργάνωσης ανάμεσα στην Ιταλία και τη Δυτική Γερμανία, που ολοκληρώθηκε με 4-3.

Η Βραζιλία έδωσε μία μοναδική παράσταση, που όμοιά της δεν επαναλήφθηκε ποτέ. Την ώρα που ο Κάρλος Αλμπέρτο παραλάμβανε το τρόπαιο, αμφιβάλλω αν κάποιος συνειδητοποιούσε πως τέτοιο θέαμα δεν θα επαναλαμβανόταν ξανά. Τέσσερα χρόνια μετά, στα γήπεδα της Γερμανίας, ο Πελέ, ο Ζέρσον, ο Τοστάο και ο Κάρλος Αλμπέρτο είχαν σταματήσει από τη «σελεσάο», ο Κλοντοάλντο ταξίδεψε αλλά ήταν τραυματίας και ο Ριβελίνο με τον Ζαϊρζίνιο δεν θα μπορούσαν να βγάλουν το κάρο από τη λάσπη. Η ομάδα τερμάτισε τέταρτη, η Ολλανδία του Γιόχαν Κρόιφ τη διέσυρε σε ένα ματς που έληξε 2-0 αντί για διπλάσιο σκορ και ο Ζαγκάλο αυτοεξορίστηκε, συγκεντρώνοντας πάνω του τα πυρά για την τραγική εικόνα.

Αληθινή διάδοχο της ομάδας των θαυμάτων του 1970 δεν είδαμε ποτέ. Η Βραζιλία ξανάγινε πρωταθλήτρια κόσμου το 1994 και το 2002, αλλά ήταν κόπιες ενός πίνακα ζωγραφικής από αληθινό καλλιτέχνη.

Ο Ντούνγκα στη Βενεζουέλα στο Κόπα Αμέρικα έδωσε ευκαιρίες σε νέα παιδιά, όπως κάνει και τώρα. Δεν αφήνει, όμως, κανέναν να αυτοσχεδιάσει, όπως άλλωστε έκανε και ως παίκτης. Και δεν πιστεύω πως κανείς στο μέλλον θα πειραματιστεί ξανά τόσο πολύ όσο ο αφανής ήρωας εκείνης της υπερομάδας του 1970, ο Ζοάο Σαλντάνια.