Οι γειτονιές παίζουν μπάλα

Του Χρήστου Σούτου

Σε αυτήν τη σειρά αφιερωμάτων γίνεται προσπάθεια να αποτυπωθεί με τον πιο παραστατικό και αναλυτικό τρόπο
η ιστορία Συλλόγων που συνέδεσαν την πορεία και παρουσία τους στον ελληνικό ποδόσφαιρο, αλλά και γενικότερα στον
ελληνικό αθλητισμό, με γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά.

Γειτονιές στον κοινωνικό ιστό των οποίων αντανακλούσε και εκφραζόταν ο ξεριζωμός, η προσφυγιά, οι αλησμόνητες
πατρίδες και η αγωνία για το αύριο και την επιβίωση. Μέσα από τα σπλάγχνα των Συλλόγων αυτών ξεπήδησαν σπουδαίες αθλητικές και όχι μόνο προσωπικότητες οι οποίες, είτε με την μετακίνηση τους σε μεγάλους Συλλόγους της Αθήνας, του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης έγιναν ευρύτερα γνωστές δίνοντας σπουδαίες ποδοσφαιρικές παραστάσεις ανά την Ελλάδα, είτε παραμένοντας στις συνοικιακές αυτές ομάδες έγιναν ήρωες στα μάτια των παιδιών γεμίζοντας τις
Κυριακές τους με όμορφες και γλυκές αναμνήσεις.

Το σπουδαιότερο στοιχείο που πρέπει να αναδειχθεί από την παρουσίαση των εν λόγω Σωματείων είναι η χαρά του Κυριακάτικου μεσημεριού, η μετατροπή του ποδοσφαιρικού αγώνα σε γιορτή της γειτονιάς και της παρέας, η σύσφιγξη των σχέσεων της καθημερινότητας, η αλληλεγγύη, το χιούμορ...

Η αρχή της ιστορίας

Η ιστορία του ποδοσφαίρου είναι μακραίωνη. Επιβίωσε για χιλιάδες χρόνια στους αγρούς, στις αλάνες, στα γήπεδα,
στα στάδια, επειδή η συμμετοχή στον αγώνα και στους θεατές ήταν και είναι μαζική, πέρα από ταξικές διακρίσεις και διαρροές. Ένα θραύσμα δίνου (αρχαίου μεγάλου αγγείου), που αποδίδεται στον Σοφίλο(6ος π.Χ) απεικονίζει τον
φανατισμό των φιλάθλων που παρακολουθούν αγώνα από εξέδρα καθώς και την πρώτη απεικόνιση της πανάρχαιας,
απ΄ότι φαίνεται, ελληνικής χειρονομίας της μούντζας.

Ανασκαφές έχουν αποδείξει την ύπαρξη και χρήση σφαίρας (μπάλας) σε τάφο του 3ου αιώνα π.Χ από ουροδόχο
κύστη ζώου κατ΄απόλυτη αναλογία και ομοιότητα με τις σύγχρονες(Σαμοθράκη , ανασκαφές Α.Βαβρίτσα και Αμερικάνικης Αρχαιολογικής Σχολής).Επίσης σε ανάγλυφο του 4ου π.Χ αιώνα,που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,ένας νέος "κοντρολάρει" τη σφαίρα με ωραίο στιλ.

Από τις φιλολογικές πηγές αντλούμε πληροφορίες για το σκυρίον, το αρχαίο ποδόσφαιρο, που γινόταν στις ανάπαυλες των μαχών με σκοπό τον εμβολισμό του αντιπάλου, με πέντε (5) παίκτες που είχαν τα χέρια τους δεμένα πίσω, όπως φαίνεται από επιτύμβια λουτροφόρο του 4ου π.Χ αιώνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Η λέξη ποδόσφαιρο και τα παράγωγα της εισήχθη στο ελληνικό λεξιλόγιο το 1895.Τα ταξίδια των Ελλήνων, οι
εμπορικές σχέσεις, οι σπουδαστές του εξωτερικού, έφεραν στην Ελλάδα τις γνώσεις, τις εμπειρίες και τη δύναμη του ποδοσφαίρου στα τέλη του 19ου αιώνα. Το ποδόσφαιρο από μόνο του είναι συμμετοχή. Η λογική και η πρακτική της συμμετοχικότητας είναι ακρογωνιαίος λίθος της Δημοκρατίας. Η δυνατότητα της συμμετοχής, η δύναμη, το πείσμα, το
πάθος, η νίκη, η ήττα, ο θρίαμβος, ο χλευασμός, η ύβρις, το χειροκρότημα είναι τα ψυχολογικά θεμέλια του πιο λαϊκού
αθλήματος, θεμέλια που κρατούν "δεμένους" στο άρμα του δισεκατομμύρια θεατές και οπαδούς. Η χειραγώγηση τους
όμως από επιτήδειους με άλλες αφετηρίες, εκτός του αθλητικού ιδεώδους, και σκοπιμότητες το καθιστούν επικίνδυνο και αφαιρούν από την ομορφιά του. Είναι άρρηκτα δεμένο το άθλημα με κοινωνικές, πολιτικές, ιστορικές και ιδεολογικές
καταστάσεις.

Στη διαδικασία της πορείας και της εδραίωσης του ποδοσφαίρου στις λαϊκές συνειδήσεις τεράστια συμβολή είχαν
οι γειτονιές. Στις αλάνες τους, συγκεντρώνονταν οι ποδοσφαιριστές έπαιζαν, χτυπούσαν, μάτωναν και συνέχιζαν με πείσμα το παιχνίδι στους χωμάτινους χώρους και στον περίγυρο οι φίλαθλοι να παρατηρούν, να ελέγχουν, να βραβεύουν, να υποβιβάζουν, να ζητωκραυγάζουν, να βρίζουν.

Στις 12/5/1899 ο ΣΕΓΑΣ αποφάσισε τη διεξαγωγή ποδοσφαιρικών αγώνων. Οι πρώτες ομάδες που πήραν μέρος
ήταν από την Αθήνα ο Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος και ο Πανελλήνιος. Από τον Πειραιά ο Πειραϊκός Σύνδεσμος.
Από την Σμύρνη ο Πανιώνιος και ο Απόλλωνας, ο οποίος το 1898 είχε αναδειχθεί νικητής στη Σμύρνη, ενώ από την
Κων/πολη η Πέρα Κλουμπ.

Στην μητέρα πατρίδα την Ελλάδα το 1908 ιδρύθηκε ο Π.Ο.Α που το 1923 μετονομάσθηκε σε Π.Α.Ο. Το 1922 μετά το κάψιμο και την λεηλασία της Σμύρνης, οι ομάδες της επανιδρύονται στην Αθήνα, στηρίζονται από το προσφυγικό στοιχείο σαν κλωστή ένωσης με τις αλησμόνητες πατρίδες.To 1924 ιδρύεται η Α.Ε.Κ από αθλητές του Απόλλωνα και πρόσφυγες από την Κων/λη. Έμβλημα της ο δικέφαλος αετός της πάλαι ποτέ κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το 1925 ιδρύεται ο Ο.Σ.Φ.Π. Στην Θεσσαλονίκη ιδρύονται με τη σειρά τους το 1908 ο Ηρακλής, το 1914 ο Άρης και το 1926 ο ΠΑΟΚ που στο έμβλημα του έχει την διαφοροποίηση των κλειστών φτερουγών του δικέφαλου αετού από την Α.Ε.Κ που το άνοιγμα τους σηματοδοτεί την απελευθέρωση της Πόλης από τους Τούρκους.

Το ποδόσφαιρο έχει εδραιωθεί πλέον στις συνειδήσεις. Αρχίζουν όμως και τα αρνητικά φαινόμενα. Ο φίλαθλος γίνεται με την πάροδο του χρόνου οπαδός. Ο φανατισμός και η μονομέρεια παίρνουν τη θέση της κρίσης, της κριτικής και της αντικειμενικότητας.

Η πορεία και η εξέλιξη του ποδοσφαίρου σε διεθνές επίπεδο είναι ιστορία. Είναι η πολιτική ,ο πολιτισμός, η κοινωνία, η ψυχολογία των μαζών, συμπυκνωμένα σε έναν αγώνα. Στο εξωτερικό οι ομάδες σέβονται την ιστορία τους. Γνωρίζουν και τιμούν τις πορείες τους. Δεν ξεχνούν τις προελεύσεις και τις ιδρυτικές απαρχές τους. Σύλλογος που έχει μνήμη είναι μεγάλος. Είναι από μόνος του λάβαρο. Επιβάλλεται να σκύψουμε στο παρελθόν μας, να αναζητήσουμε τις καταβολές μας, να διαπιστώσουμε που χάθηκε η ομορφιά της Κυριακής. Γιατί το ποδόσφαιρο από γιορτή και παιχνίδι έγινε αρένα βίας, μισαλλοδοξίας και φανατισμού. Γιατί η νίκη μετατράπηκε από μέρος του παιχνιδιού σε αυτοσκοπό.

Μέσα από την εξιστόρηση της πορείας των λεγόμενων συνοικιακών ομάδων που επιχειρείται με αυτά τα αφιερώματα μας δίνεται η ευκαιρία για μια βουτιά νοσταλγίας και θύμισης στις γειτονιές,στις αλάνες των παιδικών μας χρόνων όπου δημιουργήθηκαν ομάδες που στάθηκαν επάξια απέναντι στους μεγάλους.

Το όμορφο και νοσταλγικό αυτό ταξίδι ξεκινά με τον Απόλλωνα Σμύρνης την ομάδα που άρχισε την πορεία της στα
αθλητικά δρώμενα της πατρίδας μας από τη μακρινή και μαρτυρική Σμύρνη της Μικράς Ασίας, όπου και μαζί με τον έτερο εκπρόσωπο της πόλης, τον ιστορικό Πανιώνιο, μεταλαμπάδευσαν-κατά την επιστροφή τους στην μητέρα πατρίδα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή-τα κύτταρα του υγιούς αθλητισμού και του "ευ αγωνίζεσθαι".